Het Rijksnatuurbeleid is uitgewerkt in de Ecologische hoofdstructuur. Dit is een samenhangend geheel van bestaande en nog te ontwikkelen natuurgebieden in Nederland. De ecologische hoofdstructuur is opgebouwd uit kerngebieden, natuurontwikkelingsgebieden en verbindingszones:

• Kerngebieden zijn waardevolle natuurgebieden en cultuurlandschappen van minimaal 250 hectare;
• Natuurontwikkelingsgebieden bieden goede mogelijkheden voor het ontwikkelen van natuurwaarden met een (inter)nationale betekenis;
• Verbindingszones knopen kern- en natuurontwikkelingsgebieden als het ware aan elkaar.

Het Rijksbeleid is weer doorvertaald naar provinciaal beleid.

De Oostrumse beek in het gebied de Leunse Paes is (nog) niet als verbindingszone opgenomen in het Provinciaal beleid. Dit is waarschijnlijk het geval omdat het natuurgebied zo jong is. Onderstaande Groene Waardenkaart van de provincie Limburg (afbeelding 1) laat zien dat de beek wel is opgenomen als beek met specifieke ecologische functie, ofwel een natuurfunctie. Dat wil zeggen, dat zij van betekenis is voor kenmerkende levensgemeenschappen in en langs het stromende water.

Beekdalen, met name natuurlijk ingerichte beekdalen, vormen belangrijke verbindingszones waarlangs dieren en planten zich kunnen verspreiden naar kern- en natuurontwikkelingsgebieden.

Binnen de Leunse Paes is dit goed waar te nemen. Zo weten we dat binnen de Leunse Paes geen dassenburcht voorkomt, we hebben echter wel dassensporen gevonden. Dit betekent dat de das het gebied gebruikt om zich te verplaatsen en wellicht ook om te fourageren. De Leunse Paes doet ook dienst als overwinteringsgebied voor tal van trekvogels (bijvoorbeeld ganzen en zilverreigers)

Ondanks het feit dat de Leunse Paes officieel nog geen onderdeel uitmaakt van de ecologische hoofdstructuur, is het gebied in de functie als verbindingszone wel degelijk van belang,

Door de provincie is in het jaar 2000 de ecologische toestand van de beken geïnventariseerd.

In het noordwesten van Limburg zijn stroomgebieden, zoals onder andere de Loobeek en Oostrumse beek, waar de kwaliteit van het ecologisch functioneren vrij laag is.

Inmiddels heeft het Waterschap in het stroomgebied van de Oostrumse beek een aantal beek(dal)ontwikkelingsprojecten uitgevoerd. Daarnaast zal de komende jaren via de integrale gebiedsgerichte uitvoering van het POL nieuwe projecten tot ontwikkeling worden gebracht, om het ecologisch functioneren van de Limburgse beekdalen te herstellen.

De Oostrumse beek heeft een belangrijke functie voor de waterberging. Het waterbeheer ligt in handen van het Waterschap Peel en Maasvallei.

Het behoud en de ontwikkeling van een schone, stromende beek met een natuurlijke bedding vraagt de nodige maatregelen zoals ecologische herinrichting van het beekdal en de beekbedding, hermeandering, het beperken van riooloverstorten, vermindering van verdroging en van verontreiniging door voedingsstoffen en milieuvreemde stoffen.

Er is nog wel het een en ander te doen voor het Waterschap. Momenteel is de ecologische situatie van de Leunse Paes namelijk niet erg goed (afbeelding 2).

Het Waterschap Peel en Maasvallei heeft voor onder andere het gebied de Leunse Paes de volgende twee doelstellingen: ‘Droge voeten en voldoende water’ en ‘Schoon water’.

Droge voeten en voldoende water

Noord- en Midden-Limburg kent een gevarieerd landschap met allerlei functies, zoals landbouw, natuur, stedelijk gebied en recreatie. Al deze functies stellen andere eisen aan het waterpeil. Het Waterschap zorgt voor het juiste waterpeil in sloten en kanalen en van grondwater. Daarbij houden ze zoveel mogelijk rekening met de verschillende belangen. Het doel van het natuurlijk inrichtingen van de beekdalen heeft, naast natuurontwikkeling, als doel dat de beek meer water kan bergen.

Schoon water

Om te kunnen genieten van water, moet het water schoon zijn. Dieren en planten hebben schoon water nodig om te kunnen leven. Het Waterschap zorgt ervoor dat gevaarlijke stoffen niet zomaar worden geloosd. In rioolwaterzuiveringsinstallaties wordt afvalwater gezuiverd, waarna het teruggevoerd wordt naar de sloot of de rivier. Andere maatregelen die ervoor zorgen dat het water schoon blijft, zijn het weghalen van vervuilde bagger, het zorgen voor voldoende waterdiepte en het aanleggen van natuurvriendelijke oevers.

In het waterbeheerplan ‘Orde in water, water in orde’ staat hoe Waterschap Peel en Maasvallei deze doelen wil realiseren. Hoe ze het regionale watersysteem op orde wil brengen en houden. In het waterbeheerplan staan de ambities en doelstellingen omschreven en de maatregelen die het waterschap daarvoor uitvoert. Het waterbeheerplan geldt voor de periode 2010 tot en met 2015.

Hoewel het Waterschap op papier een goede aanpak heeft, lijken in de praktijk andere functies dan natuur te overheersen. Bij de herinrichting van het gebied was aangegeven dat de natuur zijn gang mag gaan. Echter eind 2011 is de dam van de bever vernietigd. En ook is in 2012 de beek intensief aangepakt, met als reden dat de omliggende (agrarische) gebieden vernatten. Daartoe is midden in de zomer een groot gedeelte van de beek verbreed en uitgediept, waarbij het in ontwikkeling zijnde laaglandbeekprofiel is verstoord.

Ook het gekanaliseerde deel van de beek dat langs het moerasbos loopt, is verbreed en verdiept. Voorheen stroomde het beekwater door het moerasbos, nu stroomt het grotendeels langs het moerasbos. De waterloop die tijdens de herinrichting in 2005 door het moerasbos is aangelegd, bevat nauwelijks nog beekwater meer. Dit leidt ertoe dat het grondwater in het moerasbos afstroomt naar de diep liggende bedding van de omleiding. Het gevaar voor verdroging van het moerasbos is niet ondenkbaar.

De agrarische functie van het gebied is zeer beperkt. Het extensieve graasbeheer door een kudde jongvee biedt geen basis voor een goede agrarische bedrijfsvoering.

De boer die zijn vee hier laat grazen, heeft een beheersovereenkomst afgesloten met Staatsbosbeheer(zie bijlage III), waarvoor hij een vergoeding krijgt.

Direct grenzend aan de Leunse Paes liggen veel agrarische percelen, waar de grond intensief wordt gebruikt. Er liggen maïsvelden en akkers met venkel- en aardappelteelt die worden bemest en bespoten met pesticiden. De akkers wateren direct af op de Oostrumse beek. Dat betekent dat eventueel overschotten aan mest en pesticiden ook in de beek terecht komen, met als resultaat eutrofiëring en aantasting van de microfauna. Eutrofiëring is duidelijk zichtbaar is aan de oevers van de Oostrumse beek in het moerasbos. Hier gedijen planten als braam en brandnetel zeer goed en daarbij verdringen ze de oorspronkelijke kruidlaag die in het moerasbos thuishoort. Het gebruik van pesticiden is in eerste instantie minder zichtbaar, maar daardoor niet minder schadelijk. Deze agrarische praktijken blijven een bedreiging voor de natuurlijke ontwikkeling van het gebied de Leunse Paes en de ecologische functie van de Oostrumse beek.

Een belangrijke functie van de Leunse Paes is het recreatief medegebruik. Een van de meest aantrekkelijke kanten van de Leunse Paes is, dat het een struingebied is. Mensen zijn niet gebonden aan wandelpaden, maar mogen vrij in het gebied ronddwalen. Dit maakt het gebied avontuurlijk en aantrekkelijk om te bezoeken.

Het open karakter van het gebied, biedt allerlei mogelijkheden. De meeste mensen komen om een wandeling te maken, maar we hebben ook mensen gezien die er hun fotohobby uitvoeren, een vader die met zijn kinderen waterdiertjes gaat scheppen, vogelaars, kinderen die in het droge bos hutten bouwen, joggers, kinderen die spelen in de modder van de beek of mensen die gewoon lekker op het bruggetje in de zon zitten. Het gebied biedt aan allerlei mensen een fijne omgeving.

Voor mensen die wat minder avontuurlijk zijn ingesteld is in het gebied door de werkgroep wandelpaden uit Leunen een wandelroute aangegeven. Hiervoor is ook een folder te koop (bijlage IV) Deze route maakt onderdeel uit van een 10 km lange route. Bovenop de Bult is een informatiebord en een bank geplaatst , waar mensen van het uitzicht kunnen genieten.

Kortom, het gebied biedt op recreatief gebied een heleboel mogelijkheden en omdat het zo goed bereikbaar is vanuit de kernen Venray, Leunen en Oostrum wordt het ook relatief druk bezocht.

Het gebied de Leunse Paes heeft een belangrijke educatieve functie. Basisscholen gebruiken het gebied regelmatig voor natuuronderwijs. De gunstige ligging nabij de kernen Venray, Leunen en Oostrum, levert zeker een bijdrage aan de keuze voor de locatie. Vaak worden gidsen van IVN-afdeling Geijsteren-Venray ingeschakeld om de kinderen te begeleiden en te onderwijzen. Paddenstoelenexcursies en waterdiertjes scheppen zijn favoriete bezigheden voor de kinderen.

In het gebied is een paddenpoel aangelegd, die is geadopteerd door een van de Venrayse basisscholen (de Estafette). Onder begeleiding van stichting IKL (Instandhouding Kleine Landschapselementen) onderhouden de kinderen van deze school (met name allochtonen) de poel.

Al deze activiteiten leveren een bijdrage aan het natuurbewustzijn van de kinderen. Omdat tegenwoordig (te) veel kinderen nauwelijks nog in de natuur komen, is dit een heel belangrijke functie.

Maar ook wordt het gebied regelmatig gebruikt voor IVN- excursies voor volwassenen. Omdat op zo’n klein gebied zo veel verschillende biotopen aanwezig zijn, zijn deze excursies een succes. Veel mensen zijn verbaasd om zo’n mooi gebied, zo dicht bij hun woonomgeving te vinden.